Devre kesici (circuit breaker); borsalarda yatırımcıların öncelikle manipülasyon ve kötü niyetli hareketlerden etkilenmesini engellemek ve ani hareketlerde zararı önlemek için kullanılan bir sistemdir. Kabaca bir senedin/ürünün fiyatı daha önceden belirlenen bir yüzdede sert düşüş veya yükseliş yaparsa kısa bir süre senedin alım satımı durdurulur.
Örnek olarak vermek gerekirse geçtiğimiz günlerde yaşadığımız, 13 marttaki Borsa İstanbul‘un sert düşüşünde devre kesici aktif edilmişti. Bu düzenleme ile hisse senetlerinin gün içinde bir önceki kapanışa göre en fazla yüzde 10 aşağı ya da yukarı yönlü hareket edebilme limiti ve tek emirle %5’lik bir hareket görülecek olması durumunda ise devre kesicinin çalışarak hisse senedinin anlık işleme 30 dakika boyunca durdurulacağı açıklanmıştı.
Bitcoin gibi merkezsiz bir yapısı olan varlık için “Devre kesici” sisteminin nasıl işleyeceği hep tartışma konusu olmuştu. Sektörün önde gelenlerinin bu konuda farklı fikirleri var;
En yüksek hacme sahip olan kripto para borsası olan Binance’in CEO’su CZ bu konu ile daha önce yaptığı açıklamada:
“Devre kesiciler yalnızca tamamen tekelci bir yönetimi olan borsalarda kullanılabilir. Serbest borsalar bu şekilde çalışmaz. Ayrıca DEX’ler istese de devre kesiciye sahip olamaz. Devre kesicinin doğru oranını kim belirleyecek? %1 veya neden %70 olmadığı neye göre belirlenecek?” diyerek devre kesiciye karşı olduğunu açıklamıştı.
Bununla birlikte pek çok kişi CZ’ye bu konuda katılmıyor çünkü her ne kadar Bitcoin merkezsiz ve bağımsız yapıda olsa da, kripto para borsaları yönetimleri, kural ve şartları belli merkezi yapılardır. Bu sebeple pek çok kişi üzerinde konsensusa varılabilecek bir oranın Bitcoin piyasasındaki volatilite problemine iyi gelebileceğini ve yatırımcı mağduriyetlerini azaltmada faydalı olabileceğini düşünüyor. Bitcoin’in 7200 dolardan 3800 dolara düştüğü gün konu ile ilgili tweet atan Multicoin Capital’den Tushar Jain “Bugünkü kripto fiyat hareketleri, sektör çapında devre kesicilere olan ihtiyacı görmemiz için için güçlü bir argüman oldu.” dedi.
Buradaki haberimizde söylediğimiz gibi DeFi (merkezsiz finans) uygulamaları da Ethereum’un büyük düşüşü ile birlikte kilitlenmiş ve kullanılamaz hale gelmişti.
“DeFi ekosisteminin tamamı bugün neredeyse öldü. Birkaç büyük pazar katılımcısı iflas etti. Birçok trader tam anlamıyla blockchain tıkanıklığı nedeniyle borsalara ticaret yapmak için yeterince hızlı para alamadı ve aşırı volatilite daha da kötüleşti.” diyen Jain devre kesici özelliğinin Ethereum ve diğer ağlardaki merkezsiz finans uygulamalarının da sağlıklı çalışması için gerekli olduğunu savundu.
Bitcoin ve kripto paralardan aşırı fiyat oynaklığının yaşandığı bu günlerde “devre kesici” tartışması daha uzun süre devam edecek gözüküyor.
