Çin’de ortaya çıkıp bütün dünyaya yayılan ve sonunda dünya sağlık örgütünün “Pandemi” ilan etmesine sebep olan Koronavirüs ailesinden Covid 19 virüsü birçok alanda taşları yerinden oynatmaya devam ediyor. Bu yazımızda dünyadaki bu sürecin nasıl sonuçlar doğurabileceğini konuşacağız.
Aslında şu anki süreçle alakalı o kadar çok belirsizlik var ki gidişatla alakalı net tarihler vererek bir şeyler söylemek pek mümkün değil. Ancak kesin olarak şunu söyleyebiliriz ki; Bundan sonra dünyada hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. Buna ekonominin gidişatı da dahil. 2008 krizinden bu yana görülen en büyük ekonomik tehditle dünya karşı karşıya. Hatta birçok uzmana göre 2008 krizinden çok daha büyük etkileri olan bir kriz bizleri bekliyor. Öyle ki Amerikan Merkez Bankası FED daha şimdiden likidite musluklarını sonuna kadar açtı. Amerikanın piyasayı dolara boğmasına rağmen Doların tüm dünya piyasalarında yükselen bir grafik göstermesi de şu anda “Cash is King” (Nakit kraldır) döneminden geçtiğimizi bize net bir şekilde gösteriyor.
Bu durumu ilk başta anlamak oldukça güç olabilir. Amerika sınırsız bir şekilde dolar basım sürecine girmişken neden dolar yükselir ki? Aslında ilk başta çok saçma gibi gelse de bunun çok makul ve anlaşılabilir sebepleri var. Şu süreçte insanlar yatırım yapmak istemiyor. Yatırım yapma düşüncesinde olanlar da zaten piyasanın düştüğünü görüp daha dipten almayı planlıyor. Bu sebeple birçok kişi satılabilir durumda olan birçok hisse senedi ve yatırım enstrümanıyla çoktan vedalaşıp nakite geçiş yaptı bile. Peki neden dolar? Bunun sebebi de oldukça basit. Eğer nakite geçilecekse dünyadaki en itibarlı para olan dolar öncelikli olarak tercih ediliyor. Bu sebeple Amerika’nın sınırsız alım programlarına rağmen dolar değer kazanmaya devam ediyor.
Elbette bu sürdürülebilir bir durum değil. Ekonomik piyasaların en sevmediği şey olumsuz bir durumdan ziyade belirsizliktir. Şu anda da tam olarak bu belirsizlik durumunu yaşıyoruz. Bilim adamları da dahil olmak üzere bu virüs salgınının tam olarak ne zaman biteceğini kimse bilmiyor. Avrupa’da birçok can alan virüs şimdi ise Amerika’da tüm gücüyle etkisini gösteriyor. Trump’ın ekonomiye öncelik vererek aldığı basiretsiz kararlar tüm ülkeyi felaketin eşiğine getirmiş durumda.
Peki yazının başında da belirttiğimiz üzere neden hiçbir şey eskisi gibi olmayacak? Bunun aslında birçok farklı alanda farklı cevapları var ama ben burada dünyadaki güç dengesine değinmek istiyorum. Bilindiği üzere Amerika ikinci dünya savaşından sonra bir süper güç haline gelerek kendi para birimi olan Doları bütün dünyaya egemen kıldı. Bundan evvel dünyadaki rezerv para İngiliz Sterliniydi. Öyle ki 1971’e kadar Altına endeskli olan Dolar bu tarihte Amerikan başkanı olan Nixon’ın yaptığı açıklamayla altına dayalı olmaktan çıkartıldı. Böylelikle bütün dünyada karşılığı olmayan sınırsız bir rezerv para birimi ortaya çıkmış oldu. Ancak dünyanın süper gücü olarak nitelendirilen Amerika şu an çok zor durumda ve bu süreci pek de doğru yönetemiyor. Eyaletlerden merkezi yönetime karşı çok sert söylemler duyuyoruz. Açıkçası haksız da sayılmazlar; Çünkü Trump yönetimi işler son raddeye gelene kadar hiçbir önlem almadı. Öyle ki gelinen durum itibariyle NATO’nun en önemli gücü olan Amerika Rusya’dan yardım istemek durumunda kaldı. Birçoğunuz böyle insani bir felaket karşısında bu olabilecek bir şey diyebilir. Ancak Amerika’nın prestiji açısından bu hiç de iyi bir şey değil. Rusya zaten bunu severek yapıyor çünkü bundan daha iyi bir propaganda malzemesi olamaz. Öyle ki NATO’nun önemli ülkeleri olan Avrupa merkezlerinde Rus askeri araçları cirit atıyor. Bundan 3 ay evvel böyle bir şey söylense herhalde hepimiz gülerdik.
Amerika’nın durumu sadece prestij kaybından ibaret değil; Gelinen nokta itibariyle ekonomik verileri de kırmızı alarm durumuna geçmiş durumda. Her ülkenin tarihinden taşıdığı hassas noktaları vardır. Örneğin Almanya için enflasyon konusu çok hassastır ve buradaki kötü verilere tahammül edilemez. Amerika için de bu hassas konu işsizliktir. Aşağıdaki GIF Amerikan tarihindeki işsizlik oranlarını bize grafik olarak gösteriyor.
These are the US unemployment claims in their historical context pic.twitter.com/NJAqPl9BVg
— How Things Work (@ThingsWork) April 3, 2020
Göründüğü üzere durum oldukça korkunç noktalara ulaşmış durumda. Açıkçası eğer bu virüs salgını Amerika’yı bu kadar sert vurmaya devam eder ve Amerika bunun altından kalkamazsa 1860’lardaki gibi bir Amerikan iç savaşına varan ciddi gelişmeler görebiliriz. Bu durumda da Amerika süper güç olma özelliğini kaybedebilir ve dünya yepyeni bir düzene doğru evrilebilir. Bunlar tabiki çok uç senaryolar ancak yaşadığımız olağanüstü günlerin olağanüstü sonuçlarının da olacağı bir gerçek.
Peki bütün bunların kripto para ekosistemine etkisi ne olacak? Öncelikle bütün bu sürecin dünyada ilk etapta küresel bir Resesyona yol açacağı gerçeğini göz önünde tutmamız lazım. Şu anda dünyadaki piyasalar bu virüsün Haziran ayından itibaren gerileyeceği yönünde fiyatlamalarını yapmış durumda. Ancak eğer virüsün etkileri çok daha uzun vadede artarak devam ederse piyasadaki nakite kaçısın hızlanması çok muhtemel. Böyle bir süreç yine Amerikan dolarını kısa vadede değerli kılmaya devam edecektir. Resesyon durumu kripto paralara çok olumlu yansımaz. Ancak bu resesyonun sonucunda büyük bir mali krizin gelmesi çok olası. İşte böyle bir süreçte sınırsız olarak merkez bankalarının bastığı fiat paralara karşı sınırlı olan varlıklar ön plana çıkacaktır. Burada da artık altın ve Bitcoin konusuna girmemiz gerekiyor.
Altın zaten bu tarz durumlarda güvenli liman olarak tarih boyunca kendisini kanıtlamış bir varlık. Piyasaların bu kadar paraya boğulduğu bir ortamda gerçekleşecek bir mali krizde altın yine beklenen yükselişini yapacaktır. Bitcoin tarafına geldiğimizde ise aslında bu kadar büyük ölçekte bir krizi Bitcoin ilk defa yaşıyor. Krizin ilk günlerinde yaptığı sert düşüşle Bitcoin’in bu sınava iyi başlamadığını söyleyebiliriz. Ancak henüz daha sınavın başındayız. O yüzden Bitcoin’le alakalı konuşmak için henüz çok erken. Benim şahsi düşüncem bu süreçlerin sonunda altından daha çok Bitcoin’in kazanç sağlayacağı yönünde. Bunun temel sebebi de Altın piyasasıyla Kripto para piyasasının derinliğinin karşılaştırılmayacak ölçüde Altından yana olması. Altına giren paranın çok çok küçük bir yüzdesi Bitcoin’e girse bile Bitcoin market pazarının çok küçük olması dolayısıyla altından çok daha sert hareketler yapacaktır.
Peki burada para Bitcoin’e girer mi? Aslında şu an yaşadığımız süreç her ne kadar bankalar temelli bir mali kriz olmasa da süreç oraya gidecek gibi gözüküyor. 2008 krizinde neler yaşandıysa hemen aynı süreç bizi bekliyor olacak. Bitcoin’in hemen 2008 krizi sonrası ortaya çıktığını unutmamamız gerek. Bitcoin’in whitepaperında açık bir şekilde bu kriz sonrası merkez bankalarının hamleleri eleştirilmiş ve arz manipülasyonundan uzak sınırlı bir varlık olarak alternatif gösterilmiştir. Açıkçası Bitcoin ağının 11 yıldır istikrarlı bir şekilde çalışıyor olması birçok kişinin gözünde onu değerli kılıyor. Dijitalleşen dünyada bu kadar geniş bir kitle tarafından kabul görmüş sınırlı bir varlığın kriz durumunda daha geniş kitlelerce tercih edilmesi hiç de şaşırtıcı olmayacaktır.
Her ne kadar şu aşamada eleştirilse de Bitcoin için çıkış amacına uygun bir süreç önümüzdeki günlerde bizi bekliyor olacak. Victor Hugo’nun da dediği gibi “Hiçbir şey vakti gelmiş bir fikir kadar güçlü değildir.”
