Kripto Paralarda Toplam Arz Meselesi 1: Sınırsız Arza Sahip Paralar

Bu yazı dizisinde toplam arzı (Total supply) sınırsız olan yani sonsuz miktarda üretilebilecek kripto paralar ile çok yüksek miktarda arza sahip paraların genel durumunu değerlendirip bu tür paralardan neyi bekleyip neyi beklememeliyize cevap bulmaya çalışacağız.

Konuyu iki ayrı parça halinde değerlendirirsek;
1- Limitsiz toplam arza sahip paralar
2- Çok yüksek miktarda arza sahip paralar

1- Limitsiz toplam arza sahip paralar

Sınırsız arza sahip paraların için ilk söylenmesi gereken şey Satoshi Nakamoto’nun Bitcoin’in ortaya çıkışı sırasında ortaya koyduğu felsefeye ve cypherpunk akımının beklentilerine kesinlikle uygun olmadıkları.  Bitcoin’in ortaya çıkışında önemli bir etken merkez bankalarının kafalarına göre para basarak enflasyon yaratması, insanların elindeki parayı kendi ajandalarına göre değersizleştirebilmesiydi. Amerikan merkez bankası FED bugün hala kontrolsüzce dolar basmaya devam ediyor.  Bitcoin ise 21.000.000 adet değiştirilemez sayısı ve bu sayıya ulaşana kadar ne oranda piyasaya para arzı yapılacağı belli yapısı ile tamamen öngörülebilir bir yapıdadır. Bu noktada kripto paralardan beklenenin anti-enflasyonist bir yapıda olmalarıdır.

Varoluş amacı gereği enflasyona karşı olan kripto paraları çeşitli sebeplerle sınırsız arzda yapmak daha başlamadan sürekli satış baskına maruz kalmak başta olmak üzere belirli riskleri göze almak anlamına geliyor.

En temel sıkıntı piyasaya arz edilen para sayısı arttıkça satış baskısının da artması ve fiyatı negatif etkilemesi. Ancak bu durumun şimdinin sorunundan çok geleceğin sorunu olduğunu düşünmek daha doğru olacaktır. Şu an Bitcoin başta olmak üzere madenciliği yapılabilen önemli paraların hemen hepsinde piyasaya arz devam etmektedir. Yıllar geçip sınırlı arzdaki paraların enflasyonu azalırken sınırsız toplam arza sahip paraların aynı şekilde piyasaya sürülmesi, onları fiyat olarak negatif ayrıştıracaktır.

Sınırsız toplam arzlı paralara bakarsak Ethereum, Monero, Dogecoin gibi üst sıralardaki paralar, sonrasında Peercoin, Reddcoin diye devam edebilecek bir liste var karşımızda. Durumu daha net anlamak için bu paralar özeline bakarak enflasyon karşısında nasıl dayanıyorlar ve gelecekte ne olabilirler inceleyeceğiz. Başlamadan önce karşılaştırabilmek için bilmemizde fayda olan bir diğer şey Bitcoin’in (BTC) yıllık enflasyon oranı. Şu an 3.81% olan oran 2020 yılındaki yarılanma ile %1.8‘e düşecek ve 21 milyona ulaşıldığında sıfırlanacak.

MONERO

Monero (XMR) yaratıcılarına göre işlem doğrulamalarında aksaklık yaşanmaması ve sistemin sürdürülebilirliği için madencilik ödüllerinin hiç bitmemesi gerekiyordu. Bu sebeple Monero’ya sınırsız arz verdiler fakat bu arzın yaratabileceği enflasyona bir sınır koydular. Monero için sınırsız arzlı paralar arasında en akılcı yöntemi tercih etmiş kripto diyebiliriz.

29 Mayıs 2022‘ye kadar toplam 18.3 Milyon XMR madenlenecek ve toplam arzın ilk kısmı bitecek. O tarihten sonra sonsuza kadar her madenlenen blok başına 0.6 XMR ödül verilecek. Blok süresi iki dakika olduğundan her 1 dakikada 0.3 XMR verecek diyebiliriz.  31 Aralık 2100’de 30.5 Milyona ulaşmış olacak ki geçen süreye baktığımızda yıllık enflasyon oranı %0.9 gibi yatırımcısı tarafından sorun edilmeden kabul edilebilir bir oranda ilerleyecek.

ETHEREUM

Ethereum (ETH)  toplam arzı şu an 109 Milyon kadar ve önümüzdeki yıl madenciler tarafından 5 milyon ETH daha piyasaya sürülecek.  Şu anki yıllık enflasyon %4.5. Oldukça yüksek ve gelecekteki güncellemelerle azaltılmadığı sürece sonsuza kadar devam edebilme potansiyelinde.

Ethereum’daki bu kontrolsüz arzı durdurmak için öncelikle blok ödülü 5’den 3’e, Constantinople güncellemesi ile 3 ETH’den 2 ETH’ye düşürdü.  Blok ödülü 5 ETH olduğu dönemde yıllık %18 gibi fahiş bir enflasyon vardı. Bu ETH’nin geleceği için önemli olsa da sonsuza kadar artma potansiyeli olan bir şey için yetersiz bir önlemdi.

Vitalik Buterin 2018 1 Nisan’ında bir tweet ile Ethereum toplam arzını sabitlemeyi tartışmaya açmış sonrasında bunun bir şaka olduğunu ve böyle bir niyetinin hiçbir zaman olmadığını söylemişti.

Ethereum’da bu arzı kontrol etmek için en önemli önlem Ice Age güncellemesi olacaktı. Difficulty Bomb (Zorluk Bombası) olarak da bilinen Ethereum’un Ice Age blok üretim zorluğuna müdahale ederken üretimi yavaşlatmaya yönelik bir güncelleme fikriydi. Hala plan program dahilinde olsa da Ethereum geliştiricileri bunu ertelemeyi hatta iptal etmeyi düşünüyor. Bu duruma sebep olarak da madenciliği zorlaştıracağı, blok ödülünü yavaşlatacağız derken onaylanma süresini geciktirecek bir duruma neden olabileceği söylendi. Ocak ayında gerçekleşen Muir Glacier hard forku ile zorluk bombası yaklaşık iki yıl ertelendi.

Peki Ethereum enflasyon ile nasıl mücadele edecek dersek Ethereum 2.0 ile proof-of-stake altyapısına geçilmesi ve stake ödüllerinin limitli tutulması ile düzenlemeyi planlıyorlar.
Casper güncellemesi ve proof-of-stake’e geçiş işte bu yüzden çok önemli. Güncellemeler sonunda Ethereum arzının yıllık enflasyonu kabaca %0.5-1 arasında olması bekleniyor. Bu durum Monero’daki gibi yatırımcı tarafından kabul edilebilir bir hale gelecek. Burada en önemli risk faktörü Ethereum güncellemelerinin zamanında yapılamaması ve sürecin uzaması. Süreç uzadıkça kontrolsüz arz Ethereum fiyatını aşağıya baskılamaya devam edecek.

DOGECOIN

Dogecoin (DOGE) var oluş amacı ile sınırsız toplam arza sahip olması planlanan bir kripto paraydı. Öncelikli amacı internet ortamında kullanıcıların birbirlerine tip yani bahşiş olarak atabilecekleri çok ucuz ve çok fazla olan bir para olmasıydı. Şu an sirkülasyonda 123 milyar DOGE var. Doge’nin blok ödülü sabittir, her 1 dakikada 10000 DOGE çıkmaktadır bu da her yıl sirkülasyona sabit 5,265 milyar eklenmesi anlamına geliyor. Sabit miktarda artış göstermesi yıllar ilerledikçe enflasyon oranında düşüş getirecek olması uzun gelecekte Doge’nin faydasına olabilir. Kısa vadeli yıllarda ise böyle devasa satış baskısına maruz kalan bir paranın aşırı değerlenmesi pek mümkün değil bu sebeple DOGE alayım gelecekte beni zengin eder mantığıyla yatırım yapacak olanların bir kez daha düşünmesinde fayda var.

“Kripto Paralarda Arz Meselesi” ile alakalı yazı dizimizin ilk bölümü bu şekildeydi. Bu yazı dizisi farklı başlıklarla devam edecek. İkinci bölümünde yüksek arzları paraları inceleyeceğiz XRP ve benzeri paralar üzerinden örneklendireceğiz. Lütfen siz de hem bu yazı dizisiyle alakalı fikirlerinizi hem de kripto paralarda arz durumuyla alakalı fikirlerinizi aşağıya yorum olarak yazınız.